Mooi, het Kustpact is verschenen. Overheden en maatschappelijke organisaties hebben elkaar gevonden in het streven naar een mooi Nederlands kustlandschap. Maar in het Kustpact mist de overkoepelende blik. Het pact knipt de kust op in zones, waarin vooral natuur beschermd wordt door een bouwverbod. Maar ‘de natuur’ is slechts deel van het overweldigende en grootschalige landschap dat de kust zo mooi maakt. Kwaliteit ontstaat niet door een bouwverbod, maar juist door slim investeren. Nederland heeft een cultuur in het leggen van verbindingen met hoge kwaliteit als gevolg: dat lukt vaak met overkoepelende kwaliteitsteams. Doe dat ook aan de kust.

De ‘fietsconferentie mooiKUST’ is de afgelopen zomer op bezoek geweest bij professionals die met hart en ziel werken aan een mooi kustlandschap. De adviesorganisaties voor ruimtelijke kwaliteit hebben de hele Nederlandse kust langs gefietst en gefilmd, terwijl de pact-partijen met elkaar om de tafel zaten. Voor de mooiKUST camera hebben wethouders, ontwerpers, ontwikkelaars en natuurbeschermers uitgelegd wat er aan de hand is op ‘hun’ plek. Ons is duidelijk dat de dilemma’s niet zwart-wit zijn, niet gesimplificeerd kunnen worden tot ‘ontwikkelen’ versus ‘natuurbehoud’. Wie fietst ziet een rijk, gevarieerd, kwetsbaar, puur en veranderlijk landschap: van Cadzand tot Delfzijl.

In het Kustpact wordt kwaliteit gedefinieerd als behoud van leegte en natuur, terwijl projectontwikkeling per definitie een aantasting van kwaliteit zou zijn. Voorbeelden van hoogwaardige ontwikkelingen, zoals Kustwerk Katwijk en de Hondsbossche Duinen, bewijzen dat kwaliteit hand in hand kan gaan met ontwikkeling. Dat gaat natuurlijk niet vanzelf. De wens staan om kwaliteit te leveren moet voorop staan. Het is de kunst om de investeringen aan te wenden voor een kwaliteit waar iederéén beter van wordt. Een bouwverbod draagt daar niet aan bij. Gemeenten hebben met hun bestemmingsplannen en vergunningen altijd het laatste woord, maar staan vaak onder grote druk van investeerders in recreatie en horeca. Gemeenten zijn gebaat bij visie en geweldige voorbeelden, in plaats van beperkingen van hogerhand.

Met het sluiten van het Kustpact geeft minister Schultz een tegengesteld signaal af ten opzichte van  de bedoelingen van ‘haar’ Omgevingswet. Deze nieuwe wet richt zich onder andere op ‘goede omgevingskwaliteit’. Dat vraagt om een andere manier van werken dan wat het Kustpact uitstraalt: er wordt niet langer gekeken of iemand het récht heeft om ergens te bouwen, maar of zijn bouwplan een verrijking kan zijn en een oplossing voor de problemen die de gemeenschap heeft. Nu het kustlandschap zo in de belangstelling staat, moet het nieuwe pact aansluiten op de geest van de Omgevingswet.

Wat is daarvoor nodig? Ten eerste een overkoepelende visie waarin de waarde van de kust wordt beschreven door mensen die de kust werkelijk kennen: een visie die door Rijk, provincies, waterschappen, gemeenten en natuurlijk ook door bewoners wordt gedeeld.

Ten tweede een volgehouden manier van werken waarbij kwaliteit voorop staat. Gemeenten kunnen heel goed verantwoordelijkheid dragen voor vergunningen en beleid, zonder de kwaliteit van het geheel uit het oog te verliezen. De kwaliteitsteams van bijvoorbeeld de Hollandse Waterlinie en Ruimte voor de Rivier hebben zonder bouwverbod geleid tot topkwaliteit waar de hele wereld naar komt kijken. Volg dat voorbeeld ook bij de kust: het college van Rijksadviseurs en de provinciale en gemeentelijke adviseurs ruimtelijke kwaliteit weten hoe dat moet: investeringen uitlokken die de kwaliteit sterk verbeteren.

De waarde van het kustlandschap laat zich niet vangen in kaarten, tabellen en regels; die waarde wordt door Nederlanders gezamenlijk en met visie gemaakt. De kust is mooi en verdient meer dan het Kustpact.

Dorine van Hoogstraten en Martijn Oosterhuis, namens mooiKUST www.mooiKUST.nl

Flip ten Cate, directeur Federatie Ruimtelijke Kwaliteit www.ruimtelijkekwaliteit.nl